Амны хөндийд мөөгөнцрийн халдвар үүсгэгч Candida albicans нь эрүүл хүний амны хөндийд тодорхой хэмжээгээр агуулагддаг мөөгөнцөр юм. Нийт хүн амын дунд хийсэн судалгаагаар эрүүл хүн амын 35-55% нь амны хөндийн мөөгөнцөр илэрсэн байна. Candida нь хэвийн хоргүй боловч амны хөндийн орчин өөрчлөгдөхөд тооны хувьд олширч эмгэг төрөгч болон хувирдаг байна.
Шалтгаан:
• Дархлааны эрхтэн тогтолцоо муудах
• Чихрийн шижин
• Үтрээний мөөгөнцрөөр халдварлах
• Эмийн бэлдмэлүүд / антибиотик /
• Бусад амны хөндийн шалтгаанууд. Хиймэл шүдэлбэр зүүх, ялангуяа хоншоорт эсвэл амны хөндий хуурай байх нь мөөгөнцөртөх эрсдэлийг нэмэгдүүлнэ.
• Шүлсний ялгарал багатай хүмүүс
• Стеройд амьсгалуур хэрэглэх
• Нүүрс усны хэрэглээ их тохиолдолд
Илрэх шинж тэмдгүүд
• Хэл болон завж орчимд мөн амны ёроол хэсэг, буйл гүйлсэн булчирхайн орчим өтгөн цагаан өнгийн шарх илэрнэ.
• Уг шарх нь харагдах байдлын хувьд бяслагтай төстэй харагдана.
• Салст ховхрон унаснаар улайж халуу оргино юм идэх болон залгихад хүндрэлтэй болно.
• Шарх үрэгдэж эсвэл хуурах үед бага зэрэг цус гарна.
• Амны хөндийн хэсэгт цууралт үүсч улайна.
• Амны хөндийд хөвөн шиг мэдрэгдэнэ.
• Амт мэдрэх байдал муудна.
• Шүдэлбэртэй хэсгийн доогуур өвдөлт өгч загатнах улайх шинж тэмдгүүд илэрнэ.
Хүнд тохиолдлуудад ихэвчлэн хавдар, дархлааны эрхтэн тогтолцоо ДОХ- оос шалтгаалж муудсан, улаан хоолойн шархтай хавсарсан байдаг. Эдгээр тохиолдлуудад залгихад хүндрэлтэй, өвдөнө эсвэл хоол хоолойд гацаж байгаа мэт санагдана.
Хэрхэн сэргийлэх вэ?
• Амаа зайлах
• Өдөрт багадаа шүдээ 2 удаа угаах мөн тогтмол шүдний утас хэрэглэх. Шүдний эмчид тогтмол хандах.
• Хиймэл шүдэлбэрийг зориулалтын уусмалд хийж цэвэрлэх
• Тогтмол шүдний эмчид үзүүлэх. Ялангуяа чихрийн шижинтэй, шүдэлбэр зүүдэг үйлчлүүлэгчид. Шүдний эмчээсээ хэр давтамжтай ирэх эсэхийг асуух.
• Идэх зүйлээ хянах. Сахар ихтэй хоол хүнсийг хязгаарлах.
• Хэрэв чихрийн шижинтэй бол цусан дах сахарын хэмжээг хянах. \
• Үтрээний мөөгөнцрийг эмчлэх
• Ам хуурайшилтыг эмчлэх. Хэрхэн амны хөндийг хуурай байлгахаас сэргийлэх талаар асуух.
• Бактерийн эсрэг эмчилгээ хийлгэсний дараа урьдчилан сэргийлэх зорилгоор мөөгөнцөрийн эсрэг эмчилгээ хийлгэх
• С амин дэмийг хэрэглэх
Хэзээ эмчид хандах вэ?
Хэрвээ танд дээр дурдсан шинж тэмдэг илэрсэн нөхцөлд ерөнхий эмчид эсвэл шүдний эмчид хандаарай.
Ишлэл:
1. Ж.Сарантуяа, М.Соёлмаа Амны хөндийн микробиологийн үндэс 2019он
2.Oropharyngeal/esophageal candidiasis ("thrush"). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/fungal/diseases/candidiasis/thrush/. Accessed May 23, 2017.
3.Kauffman CA. Overview of candida infections. https://www.uptodate.com/home. Accessed May 24, 2017.
4.Kauffman CA. Clinical manifestations of oropharyngeal and esophageal candidiasis. https://www.uptodate.com/home. Accessed May 23, 2017.
5.Kauffman CA. Treatment of oropharyngeal and esophageal candidiasis. https://www.uptodate.com/home. Accessed May 23, 2017.
6.Oral candidiasis (yeast infection). American Academy of Oral and Maxillofacial Pathology. http://www.aaomp.bizland.com/public/oral-candidiasis.php. Accessed May 23, 2017.
7.Onishi A, et al. Interventions for the management of esophageal candidiasis in immunocompromised patients. Cochrane Database of Systematic Reviews. http://onlinelibrary.wiley.com/.../14651858.../abstract. Accessed May 23, 2017.
8.Millsop JW, et al. Oral candidiasis. Clinics in Dermatology. 2016;34:487.
9.Candidiasis (mucocutaneous). Merck Manual Professional Version. http://www.merckmanuals.com/.../candidiasis-mucocutaneous. Accessed May 23, 2017.
10.Telles DR, et al. Oral fungal infections: Diagnosis and management. Dental Clinics of North America. 2017;61:319.
11.Thrush and breastfeeding. La Leche League GB. https://www.laleche.org.uk/thrush/. Accessed May 23, 2017.
Wilkinson JM (expert opinion). Mayo Clinic, Rochester, Minn. June 5, 2017.
