Шүдний буглаа /Dental abscess/ нь хэсэг газрын халдварын үр дүнд хуримтлагдсан идээ юм. Өөрөөр хэлбэл удаан хугацааны туршид бактерийн халдварын улмаас шүд болон буйланд үүссэн идээ юм. Энэхүү халдвар нь шүд болон шүдний эргэн тойрны бүтцэд нөлөөлөн улмаар шүдний өвдөлт болон бусад шинж тэмдгүүдээр илэрдэг.

Амны хөндийн буглаа нь 3 төрөл байдаг:

1. Буйлны буглаа /gingival abscess/
2. Тулгуур эдийн буглаа /periodontal abscess/
3. Сурвалжийн оройн буглаа /periapical abscess/

Шалтгаан:

Шүдний буглаа үүсэх эхний шалгаан бол шүдний өнгөр буюу амны хөндийн арчилгаа хангалтгүй байх юм. Мөн бусад эрсдэлт хүчин зүйлд:

Гэмтэл болон бэртэл

Шүдний гэмтэл эсвэл шүдний хугарал нь бактери үржих таатай нөхцөл болж улмаар буглаа үүсдэг.

Суурь эрүүл мэндийн байдал болон эмийн хэрэглээ

Дархлааны систем сул эсвэл химийн болон дааврын эмчилгээ хийлгэж байгаа хүмүүс мөн чихрийн шижинтэй хүмүүст шүдний буглаа үүсэх эрсдэл өндөр байдаг.

Чихрийн өндөр хэрэглээ

Чихэр идснээр шүдэнд өнгөр чулуу үүсч түүнийг цэвэрлэхгүйн улмаас шүд цоордог бөгөөд

эмчлүүлэхгүй удвал буглаа үүсдэг.

Шинж тэмдэг:

Шүдний буглааны төрөл болон хэр удаан үргэлжилснээс хамаардаг. Нийтлэг шинж тэмдэг нь:

• Шүд хүчтэй өвдөх, тухайн шүдний ойролцоох хэсэгт лугших. Үүнд буйл, шүдний сурвалж эсвэл шууд шүд ихэнхдээ өвдөөд гэнэт өвдөлт алга болох.
• Эрүү эсвэл хүзүүний тунгалгийн булчирхай хавдаж эмзэглэх
• Буглааны ойролцоо улайх, хавдах
• Хэвтэх болон нойрсох үед өвдөлт нэмэгдэх, унтаж чадахгүй байх
• Шүд халуун, хүйтэн, чихэрлэг зүйлд мэдрэг байх
• Шүдээ угааж, ам зайлагч хэрэглэсний дараа ч амнаас эвгүй үнэр гарах
• Шүд сулрах эсвэл халдварын ойролцоох шүднүүд сулрах
• Чих, хүзүү эсвэл эрүүгээр хүчтэй өвдөх
• Хазах болон зажлах үед өвдөх
• Залгих, амьсгалахад бэрхшээлтэй болох
• Нүүр хавдах
• Халуурах 

Иймд шүдний эмчид яаралтай хандах шаардлагатай.

Эмчилгээ:

Халдварын байдал болон буглааны төрлөөс хамаарна. Үүнд:

• Буглаанд зүслэг хийх
• Шүдний сувгийн эмчилгээ хийх
• Шүд авах

Эмчлүүлээгүй тохиолдолд гарах хүндрэл:

• Шүд унах
• Ясны үрэвсэл
• Хоншоорын хөндийн үрэвсэл
• Септисеми /цусанд бактерийн халдвар орох/
• Тархины буглаа

Урьдчилах сэргийлэх:

• Өдөрт 2 удаа фтортой оогоор шүдээ угаах
• Шүдний сойзыг 3-4 сар тутамд шинээр солих
• Өдөр тутамдаа шүдний утас хэрэглэж занших
• Ам зайлах уусмал хэрэглэх
• Шүдний мэргэжлийн цэвэрлэгээ хийлгэж 6 сар тутамд шүдний эмчид үзүүлж байх
• Эрүүл тэнцвэртэй хооллож, чихрийн хэрэглээг багасгах

Эх сурвалж:

“Abscessed Teeth.” American Association of Endodontists, https://www.aae.org/patients/dental-symptoms/abscessed-teeth/.

Hupp, James R., and Elie M. Ferneini. Head, Neck, and Orofacial Infections: an Interdisciplinary Approach. Elsevier, 2016.

King, Christopher. Textbook of Pediatric Emergency Procedures. Kluwer, Lippincott, Williams and Wilkins, 2008.

NHS Choices, NHS, https://www.nhs.uk/conditions/dental-abscess/.